Leerlijn generatieve AI en Digitale Geletterdheid in het Hoger Beroepsonderwijs

De snelle opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) en digitale technologieën vraagt om een voortdurende herziening van het curriculum in het hoger beroepsonderwijs. De nieuwste handreiking van het Teaching and Learning Center van Saxion biedt een uitgebreide leerlijn voor generatieve AI en digitale geletterdheid. Deze leerlijn is ontworpen om studenten en docenten optimaal voor te bereiden op de toekomstige arbeidsmarkt. 

Overeenkomsten en verschillen met het curriculum digitale geletterdheid Voortgezet Onderwijs en Digicom Edu 

Overeenkomsten 

De leerlijn voor generatieve AI en digitale geletterdheid vertoont sterke overeenkomsten met het curriculum voor digitale geletterdheid in het voortgezet onderwijs en het DigiCom Edu raamwerk. Zowel de leerlijn als het voortgezet onderwijs curriculum en DigiCom Edu leggen de nadruk op het ontwikkelen van essentiële digitale vaardigheden en het begrijpen van technologieën. Ze richten zich op het bevorderen van basiskennis van digitale tools, het kritisch evalueren van informatiebronnen, en het verantwoord omgaan met digitale technologieën. 

Net als het curriculum in het voortgezet onderwijs, omvat de leerlijn AI en digitale geletterheid voor het HBO elementen zoals privacy en veiligheid, ethische overwegingen, en de maatschappelijke impact van AI. Dit weerspiegelt de gemeenschappelijke doelstelling om leerlingen en studenten voor te bereiden op een wereld waarin digitale competenties onmisbaar zijn.

Verschillen 

Er zijn echter ook duidelijke verschillen tussen de leerlijn voor het hoger beroepsonderwijs en het curriculum voor het voortgezet onderwijs. Het hoger beroepsonderwijs richt zich specifiek op de toepassing van generatieve AI in vakspecifieke contexten, wat verder gaat dan de algemene digitale geletterdheid die in het voortgezet onderwijs wordt onderwezen. De leerlijn van TLC omvat diepgaande kennis en vaardigheden die nodig zijn om AI-technologieën te begrijpen en toe te passen in professionele omgevingen, zoals het creëren van effectieve prompts en het gebruik van AI voor zelfgestuurd leren en kennisconstructie. 

Een ander belangrijk verschil is de nadruk op innovatie en de toepassing van generatieve AI in creatieve processen, wat minder prominent aanwezig is in het voortgezet onderwijs. De leerlijn stimuleert studenten om de toekomstperspectieven van AI te verkennen en deze technologieën te gebruiken om innovatieve oplossingen te ontwikkelen in hun vakgebied. 

Daarnaast speelt visie en beleid op AI een cruciale rol in de leerlijn voor het hoger beroepsonderwijs. Dit aspect is uniek voor de specifieke context van het beroepsonderwijs en richt zich op het implementeren van AI op een ethische en effectieve manier binnen het onderwijs en de toetsing. 

Integratie in het Curriculum 

Door deze handreiking te volgen, kunnen onderwijsinstellingen in het hoger beroepsonderwijs hun curriculum verrijken met actuele en relevante onderwerpen. Dit biedt voordelen voor zowel studenten als docenten door hen voor te bereiden op een snel veranderende arbeidsmarkt waar AI en digitale technologieën een centrale rol spelen. De handreiking biedt concrete stappen voor het integreren van AI en digitale geletterdheid in bestaande of nieuwe modules, het vaststellen van prestatieindicatoren, en het aanpassen van onderwijs- en toetsingsmethoden. 

Hoe te gebruiken

De leerlijn bestaat uit de belangrijkste onderdelen generatieve AI en Digitale Geletterdheid. De volgende keuzes zijn van belang bij het opnmen van AI in het curriculum:

• Maak keuzes welke onderwerpen passen bij het bestaande curriculum
• Maak keuzes of de onderwerpen geïntegreerd moeten worden in bestaande of nieuwe modules
• Maak keuzes over de contextualisering
• Stel prestatieindicatoren vast op niveau en context
• Kies of de prestatieindicatoren deel uit maken van de formatieve of summatieve toetsing
• Maak keuzes over de impact van AI op de summatieve toetsing

Leerlijn generatieve AI en Digitale Geletterdheid onderwerpen

Doelen bij de leerlijn generatieve AI en Digitale Geletterdheid 

1. Begrip van basisprincipes en technologieën van AI
1. Basiskennis generatieve AI: Deelnemers tonen aan dat ze de fundamentele concepten en principes van generatieve AI begrijpen, zoals neurale netwerken en deep learning.
2. Privacy en veiligheid: Deelnemers kunnen de belangrijkste uitdagingen en oplossingen met betrekking tot privacy en veiligheid in AI beschrijven, en hoe deze van invloed zijn op de toepassing van generatieve AI.
2. Ontwikkelen van digitale vaardigheden en AI
1. Prompting: Deelnemers demonstreren hun vermogen om effectieve prompts te ontwerpen en gebruiken in generatieve AI-systemen.
2. Informatievaardigheden en AI: Deelnemers tonen aan dat ze relevante informatie kunnen vinden, evalueren, en toepassen in de context van AI.
3. Toepassen van generatieve AI in vakspecifieke contexten
1. Invloed op beroep en onderwijs: Deelnemers kunnen de impact van generatieve AI op hun vakgebied analyseren en voorspellen.
2. Toepassing van AI voor Docent en Student: Deelnemers demonstreren hoe AI-technologie kan worden toegepast om zowel het leer- als het onderwijsproces te verbeteren.
3. Leren met AI: Deelnemers tonen aan dat ze in staat zijn om AI te gebruiken als hulpmiddel voor zelfgestuurd leren en kennisconstructie.
4. Begrip van ethiek, wetgeving en maatschappelijke impact van AI
1. Ethische dilemma’s in AI: Deelnemers kunnen ethische dilemma’s in AI herkennen, analyseren, en verschillende standpunten hierover evalueren.
2. Wetgeving en regelgeving voor AI: Deelnemers tonen kennis van de relevante wetgeving en regelgeving met betrekking tot AI en kunnen deze toepassen in specifieke contexten.
3. Maatschappelijke impact van AI: Deelnemers kunnen de bredere maatschappelijke impact van AI analyseren, met inbegrip van economische, sociale, en culturele gevolgen.
4. Duurzaamheid in AI: Deelnemers kunnen de milieueffecten van AI-technologieën beoordelen en bespreken strategieën voor duurzame AI.
5. Kritisch omgaan met AI
1. Analyseren van informatiebronnen: Deelnemers demonstreren hun vermogen om de betrouwbaarheid en relevantie van AI-gerelateerde informatiebronnen kritisch te evalueren.
2. Beoordelen van AI-toepassingen: Deelnemers tonen aan dat ze in staat zijn om de effectiviteit en implicaties van specifieke AI-toepassingen kritisch te beoordelen.
3. Kritisch bevragen van inhoud: Deelnemers kunnen kritische vragen stellen over de inhoud en resultaten van AI-systemen.
4. Ontwikkelen van bewustzijn over bias en manipulatie: Deelnemers kunnen voorbeelden van bias en manipulatie in AI identificeren en strategieën ontwikkelen om hiermee om te gaan.
6. Innovatie met Generatieve AI
1. Toekomstperspectief AI: Deelnemers kunnen de mogelijke toekomstige ontwikkelingen in generatieve AI identificeren en hun implicaties voor specifieke vakgebieden bespreken.
2. Creativiteit en AI: Deelnemers demonstreren hoe generatieve AI kan worden gebruikt om creatieve processen in hun vakgebied te verbeteren of aan te vullen.
7. Toepassen visie en beleid
1. Beleid en regelgeving: Deelnemers kunnen het beleid en de regelgeving  met betrekking tot AI-toepassingen beschrijven en hun naleving aantonen.
2. Toetsing en onderwijs: Deelnemers tonen aan dat ze generatieve AI op een effectieve en ethische manier kunnen gebruiken in hun onderwijs en bij toetsing.

Vergelijking van de drie curricula

Hieronder is een tabel waarin de verschillende aspecten van de drie curricula worden vergeleken: de leerlijn Digitale Geletterdheid voor het Voortgezet Onderwijs (VO), het DigiCom Edu raamwerk, en de leerlijn voor het Hoger Beroepsonderwijs (HBO) zoals gepresenteerd door TLC.

Aspecten	Leerlijn Digitale Geletterdheid VO	DigiCom Edu	Leerlijn HBO (TLC)
Basiskennis	Basisbegrip van digitale technologieën, internetveiligheid	Basiscompetenties in digitale technologieën en geletterdheid	Begrip van fundamentele AI-concepten, inclusief neurale netwerken en deep learning
Privacy en Veiligheid	Introductie tot privacy en online veiligheid	Beheer van persoonlijke gegevens, beveiligingsbewustzijn	Beschrijving van uitdagingen en oplossingen met betrekking tot privacy en veiligheid in AI
Digitale Vaardigheden	Vaardigheden in het gebruik van digitale tools, internetnavigatie	Ontwikkeling van digitale vaardigheden, ICT-gebruik	Vaardigheden in het creëren van effectieve prompts en evalueren van informatiebronnen in AI-context
Toepassing in Context	Basisprincipes toepassen in dagelijkse activiteiten	Toepassing van digitale vaardigheden in diverse educatieve contexten	Toepassen van AI in vakspecifieke contexten en verbeteren van leer- en onderwijsprocessen
Ethiek en Maatschappij	Basis ethische overwegingen bij gebruik van technologie	Ethische en sociale implicaties van digitale technologie	Herkennen en analyseren van ethische dilemma's, wetgeving, en maatschappelijke impact van AI
Kritisch Denken	Kritisch gebruik van informatie en technologie	Evaluatie van informatie, kritisch denken over digitale content	Kritisch analyseren van AI-toepassingen, ontwikkelen van bewustzijn over bias en manipulatie
Innovatie	Stimuleren van creatief gebruik van digitale technologieën	Innovatie en creatief gebruik van ICT in onderwijs	Identificeren van toekomstige AI-ontwikkelingen, stimuleren van creativiteit met AI
Institutionele Visie en Beleid	Geen specifieke institutionele beleidsrichtlijnen	Toepassen van nationaal en internationaal beleid in digitale educatie	Toepassen van Saxion visie en beleid met betrekking tot AI-gebruik in onderwijs en toetsing

Bronnen

• DigiCom Edu: "Digitaal Competent Framework." Verkregen van Digicom Edu
• Curriculum Digitale Geletterdheid Voortgezet Onderwijs: "Leerlijnen Digitale Geletterdheid." Verkregen van SLO Leerlijnen

Bronnen

Strijker, A. Heidemann, P. Hölzken, A. & van de Weer, M. (2024) Leerlijn generatieve AI en digitale geletterdheid voor het HBO. https://www.slideshare.net/slideshow/strijker-2024-07-16-leerlijnen-generatieve-ai-en-digitale-geletterdheid-pptx/270282324

Digital Competence Framework for Educators (DigCompEdu) https://joint-research-centre.ec.europa.eu/digcompedu_en

Curriculum Digitale Geletterdheid Voortgezet Onderwijs: "Leerlijnen Digitale Geletterdheid." Verkregen van SLO Leerlijnen Digitale Geletterdheid https://www.slo.nl/sectoren/vmbo/digitale-geletterdheid-vmbo/digitale-geletterdheid-vo/inhoudslijnen-doelen/